Thee

Het vuren van thee, circa 1810, anonieme Chinese tekening, Nederlands Openluchtmuseum Arnhem

Thee is feitelijk het blad van een heester. Bij de oogst worden alleen de nieuwe blaadjes van de struik geplukt. Er zijn vele soorten thee op de markt. Het verwerkingproces bepaalt mede welke soort thee men op de markt brengt. Belangrijke hoofdvarianten uit China zijn groene en zwarte thee. Bij zwarte thee worden de blaadjes, na een eerste droging, aan een fermentatieproces blootgesteld, om daarna verder gedroogd te worden op een vuur. Groene thee kent geen fermentatieproces. Om het aroma niet te verliezen is het gewenst thee zorgvuldig te verpakken.

In Europa raakte het drinken van thee eerst in de 17e eeuw geleidelijk aan in zwang; in de 18e eeuw volgde een ware explosie in de consumptie ervan. China was de theeproducent bij uitstek (kaart). De VOC en haar concurrenten uit de andere Europese landen, in het bijzonder de Engelsen, betrokken hun product hoofdzakelijk uit de provincie Fujien. Het Chinese keizerrijk was aanvankelijk echter niet gediend van handel met het buitenland, in het bijzonder met Europeanen. De VOC betrok in de 17e eeuw haar thee dan ook van te Batavia aankomende Chinese jonken. Nadat de meeste Europese concurrenten in de eerste decennia van de 18e eeuw in rechtstreeks contact met China waren getreden, opende ook de VOC in 1728 een directe handelsrelatie tussen de Republiek en China. Centraal in de theehandel stond de havenstad Canton, waar de activiteiten van de Europeanen overigens sterk aan overheidsregulering waren blootgesteld. Een gedurig punt van discussie in VOC-kringen was de vraag of Batavia al dan niet een tussenschakel in de heenreis diende te zijn, in het bijzonder om er Aziatische handelswaar in te nemen. Op zichzelf beperkte dit de hoeveelheid kostbaar zilver, die uit Europa moest worden aangevoerd om de thee te betalen, maar het betekende ten opzichte van de concurrenten ook een behoorlijk tijdsverlies. Voordat de VOC haar Aziatische handelswaar in Canton had verkocht, hadden de concurrenten reeds de betere kwaliteiten thee ingekocht en dat had nadelige consequenties bij de verkoop in Europa. De theehandel ging dus niet over rozen. Vanaf ongeveer 1760 kreeg de VOC er in Canton wat betreft de invoer van Aziatische handelswaar bovendien belangrijke concurrenten bij, in de vorm van in India (kaart) gevestigde particuliere Engelse koopvaarders.

Tot in 1728 de directe vaart op Canton werd geopend, bedroeg de omzet van de VOC in thee slechts 0,1 tot 0,3 miljoen pond per jaar. Daarna groeide de handel snel in omvang tot ongeveer 2,5 miljoen pond in het midden van de eeuw en zo'n 4 tot 5 miljoen in de decennia daarna. Door de grote variëteit van soorten is het moeilijk een indruk te krijgen van het prijspeil. In de loop van de 18e eeuw stonden de prijzen sterk onder druk. Omstreeks 1740 werd thee voor ongeveer 80 cent per pond ingekocht. In de Republiek werd zwarte thee, de belangrijkste soort, in de jaren '30 voor ongeveer 1,5 gulden per pond verkocht.

Top